Pomarańczowy Beck

W ostatnim tygodniu kwietnia 2017 r. miałem okazję uczestniczyć w dwóch spotkaniach poświęconych historii XIX i XX wieku. Pierwsze przybliżyło postać Józefa Becka, ministra spraw zagranicznych II Rzeczypospolitej, zaś drugie dzieje Pomarańczowej Alternatywy w Łodzi. Oba panele – zorganizowane w łódzkich muzeach – okazały się ciekawe i wartościowe.

Biskupin

Jednym z bardziej rozpoznawalnych obiektów turystycznych w Polsce jest rezerwat archeologiczny w Biskupinie, powiecie żnińskim, województwie kujawsko-pomorskim. Rokrocznie przyciąga ponad 160 tysięcy odwiedzających. Na popularność miejsca złożyły się innowacyjne metody badawcze, dobrze zachowane ślady przeszłości po grodzie sprzed 2700 lat oraz zainteresowanie mediów, podsycane przez samych archeologów. W efekcie w niemalże każdym z podręczników do historii można znaleźć ilustracje bądź fotografie ukazujące osadę kultury łużyckiej. W 1994 r. rezerwat został wpisany na listę „Pomników Historii”, której celem jest skatalogowanie najcenniejszych i najwartościowszych zabytków leżących w Rzeczypospolitej Polskiej.

„Nie wiadomo, kto jest wrogiem, a komu można zaufać”

W czasie II wojny światowej zginęło ponad 72 milionów ludzi, w tym 25 milionów cywilów. Największą krwawą daninę złożyli Żydzi. W wyniku Shoah śmierć poniosło 6 milionów osób. Nic więc dziwnego, że w 1953 r. w Jerozolimie powstał Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaustu, czyli Yad Vaschem, który zgodnie z zaleceniami izraelskiego parlamentu – Knesetu przyznaje najwyższe cywilne odznaczenie osobom nie będącymi Żydami „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. Co czwarta uhonorowana osoba była narodowości polskiej (6 620 na 26 119). W tym gronie znaleźli się wybitni artyści, politycy, społecznicy, przedstawiciele niemalże wszystkich warstw społecznych jak Władysław Bartoszewski (polityk), Jan Dobraczyński (pisarz), Mieczysław Fogg (piosenkarz; wykonawca legendarnego przeboju „Ostatnia niedziela”), Jarosław Iwaszkiewicz (pisarz), Aleksander Kamiński (działacz harcerstwa, pedagog, autor „Kamieni na szaniec”), Jan Karski (emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego), Zofia Kossak-Szczucka (pisarka), Czesław Miłosz (poeta), Jerzy Szacki (socjolog), Irena Sendlerowa (uratowała blisko 2,5 tys. żydowskich dzieci), rodzina Ulmów (za ratowanie Żydów zostali zamordowani przez niemieckiego okupanta), Rudolf Weigel (twórca szczepionki przeciwko tyfusowi plamistemu) i inni. Tytuł „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” otrzymali także małżonkowie – Antonina (1908-1971) i Jan (1897-1971) Żabińscy. Uratowali ponad 300 Żydów. Dokonali tego dość w spektakularny sposób, bo pod samym nosem niemieckiego okupanta. I o tym opowiadał film „Azyl” („The Zookeeper's Wife”) w reżyserii Niki Caro (ur. 1967 r.), której sławę przyniósł „Jeździec wielorybów”, nagrodzony między innymi nagrodą publiczności na Międzynarodowych Festiwalu Filmowym w Toronto. Recenzowane dzieło powstało na podstawie powieście Diane Ackerman (ur. 1948 r.), amerykańskiej pisarki.

Szpital św. Anny w Oleśnie

Szpital św. Anny w Oleśnie stanowił swego czasu mekkę dla miłośników urbexu, czyli turystyki polegającej na zwiedzaniu opuszczonych miejsc, niekoniecznie dostępnych dla przeciętnych globtroterów. Już sam budynek i jego architektura rozpalały wyobraźnię odwiedzających. Powstały więc niesamowite historie, łącznie z opowieściami o duchach czy samodzielnie przemieszczających się przedmiotach. Wśród legend były i takie, które w budynku przy ul. Wielkie Przedmieście widziały szpital psychiatryczny, a nawet postrzegające to miejsce jako umieralnię. W rzeczywistości szpital pełnił ważną funkcję dla mieszkańców Olesna od połowy XIX wieku do lat 80. XX wieku, kiedy to oddano do użytku nowy i większy zarazem obiekt. Stary zaś był wykorzystywany w celach leczniczych jeszcze w następnej dekadzie. I jak w każdym tego typu miejscu, życie ludzkie zaczynało się (na oddziale położniczym), jak i kończyło (nie zawsze bowiem lekarzom udaje się uratować czyjeś zdrowie), a w ostatnim okresie funkcjonowania było to szczególnie widoczne z racji istnienia oddziału geriatrycznego. W 2013 r. przeszedł w ręce prywatnego właściciela, który poddał budynek gruntowanemu remontowi. W efekcie przy ul. Wielkie Przedmieście powstał supermarket, który – dosłownie – przez ścianę sąsiaduje z zabytkową szpitalną kaplicą, przypominającą o niegdysiejszych zarządcach szpitala w Oleśnie.

Zamek w Siewierzu

Dzieje siewierskiego zamku są nierozerwalnie związane z samą miejscowością. Warto więc zatrzymać się na chwilę, podróżując krajową „jedynką”, aby przyjrzeć się z bliska murom pamiętającym niezwykłe osoby oraz interesujące czasy. Wszak w historii znad Czarnej Przemszy występowali nie tylko polscy władcy, ale i czescy oraz święci cesarze rzymscy. Byli i bohaterowie znani z narodowych podań i hymnów jak Stefan Czarniecki. Bywał tu także Kazimierz Pułaski, doceniony przez Polaków i amerykański naród. Piętno na dziejach Siewierza odcisnęły więc rozbicie dzielnicowe, dynamiczny rozwój w XVI wieku, potop szwedzki, wojna domowa z początków XVIII wieku oraz wydarzenia konfederacji barskiej.

Dwór w Bełchatowie

W liczącym ponad 60 tysięcy mieszkańców Bełchatowie znajduje się ciekawy zabytek wart uwagi każdego konesera dawnych siedzib szlacheckich, zwłaszcza, że zachował się w dość dobrym stanie. Mieszkały w nim rodziny, które trwale zapisały się w historii miasta oraz Polski. Ich członkowie byli uczestnikami wielu ważnych wydarzeń jak powstań listopadowego, styczniowego czy warszawskiego, wojny polsko-bolszewickiej i innych. Wszyscy w mniejszym lub większym stopniu byli związani z bełchatowskim dworem.

Twarze Bandery

Rozprawiając o relacjach polsko-ukraińskich nie sposób pominąć osobę Stepana Bandery. W powszechnej (nie)świadomości Polaków uchodzi on za niebywałego mordercę (co akurat pozostaje w zgodzie z rzeczywistością), autora rzezi wołyńskiej. Panuje wręcz wyobrażenie o kulcie jego osoby na Ukrainie, choć w rzeczywistości tak nie jest – za wyjątkiem oddawania czci przez przedstawicieli skrajnych elementów społecznych. Wśród Ukraińców – co warte odnotowania – największą popularnością cieszy się Taras Szewczenko, ukraiński artysta doby romantyzmu. Mimo to nie można zbyć milczeniem faktu istnienia pomników wystawionych ku pamięci przywódcy OUN. To właśnie tej postaci była poświęcona dyskusja, w ramach cyklu „Konfrontacji historycznych – plus czy minus” w Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, prowadzonej przez dr Mikołaja Mirowskiego. Stało się to za przyczyną publikacji książki pt. „Bandera. Ikona Putina” autorstwa Wiesława Romanowskiego, dziennikarza, korespondenta telewizyjnego, obecnego na spotkaniu. Zjawili się również dr Kazimierz Wóycicki oraz Sebastian Rybarczyk, którzy w swojej pracy zawodowej – naukowej i publicystycznej – zajmowali się tematyką relacji polsko-ukraińskich. Dyskusja okazała się nader owocna.