Zamek w Lublinie

Lubelski zamek powstał w XII wieku jako siedziba kasztelana lubelskiego. A działo to się za czasów Kazimierza Sprawiedliwego, księcia sandomierskiego, syna Bolesława Krzywoustego. Od tamtej pory obiekt przeszedł liczne remonty, które nadawały coraz to inne oblicze. W efekcie najstarszym, zachowanym elementem pozostał donżon z XIII wieku, czyli mieszkalna wieża. Zaś z XIV wieku pochodzi kaplica Trójcy Świętej, wybudowana za czasów Kazimierza Wielkiego, która dzięki królowi Władysławowi Jagielle zyskała fenomenalne freski bizantyjskie.

Dla Jagiellonów zamek w Lublinie pozostawał ważnym punktem na trasie Kraków – Wilno. Często tu bowiem nocowali, zmierzając albo do stolicy Korony albo Wielkiego Księstwa Litewskiego. To tu wszak nauki pobierali synowie Kazimierza Jagiellończyka (czworo z nich zostało królami – jeden Czech i Węgier, a pozostali Polski – Jan Olbracht, Aleksander Jagiellończyk i Zygmunt Stary) pod czujnym okiem kronikarza Jana Długosza.

Bizantyjskie freski

To tu także podpisano akt unii realnej, łączącej Koronę z Litwą, w wyniku czego powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów, jedno z większych i potężnych państw w ówczesnej, szesnastowiecznej Europie. Unia lubelska stanowiła, że odtąd panowie obu narodów będą wspólnie wybierać króla, obradować na sejmie, prowadzić politykę obronną i zagraniczną oraz bić tę samą monetę. Zachowano jednak rozdzielność w zakresie urzędów centralnych i wojska.

Na zamkowym dziedzińcu

Z czasem jednak przeznaczenie zamku uległo zmianie, co szczególnie uwidoczniło się po III rozbiorze Polski w 1795 r. W okresie carskim utworzono na tu więzienie, w którym osadzeni zostali uczestnicy między innymi powstania styczniowego. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, zapadła decyzja o dalszym funkcjonowaniu zakładu penitencjarnego. W czasach II Rzeczpospolitej karę odbywali tutaj nie tylko więźniowie kryminalni, ale również  i polityczni, w szczególności komuniści. Rola miejsca nie uległa zmianie także wraz z nastaniem niemieckiej okupacji w 1939 r. Na lubelski zamek trafiło wiele Polek i Polaków, którzy w niemałej liczbie zostali skazani na karę śmierci bądź zesłani do obozów zagłady lub koncentracyjnych. Po 1944 r. obiekt służył jako więzienie dla Urzędu Bezpieczeństwa. Znowu wypełniło się polskimi patriotami, którzy nie zgadzali się na komunistyczne rządy. Dopiero w latach 50. XX wieku zlikwidowano więzienie, a sam zamek przekazano na cele muzealne.

Donżon

Kaplicy Trójcy Świętej

Donżon i kaplica Trójcy Świętej

Okno kaplicy Trójcy Świętej

Widok na Stare Miasto z zamkowego donżona

Bibliografia:

Własne zapiski z wystaw w muzeach.

Bodnari M., Kazimierz Dolny, Lublin i okolice, Gliwice 2017.

Lodzińska E., Wieczorek W., Kryciński S., Polska niezwykła. Województwo lubelskie, Warszawa 2009.